Dostępność cyfrowa: co to jest?

Dostępność cyfrowa to zapewnienie rozwiązań, które ułatwiają czy wręcz umożliwiają korzystanie z internetu, oprogramowań i sprzętu cyfrowego wszystkim użytkownikom, bez względu na ich wiek, zdrowie, czy umiejętności techniczne.

Dostępność cyfrowa składa się z czterech filarów:

• Postrzegalność: możliwość obsługi technologii cyfrowych za pomocą więcej niż jednego kanału sensorycznego.

Przykład: czytnik książek elektronicznych posiada synchronizację dźwięku z tekstem.

• Zrozumiałość: zapewnienie jasnych komunikatów przekazanych prostym językiem.

Przykład: ostrzeżenie o błędzie jasno zaznacza, czym był on spowodowany (np. niewypełnionym polem formularza).

• Kompatybilność: technologie cyfrowe działają tak samo na różnych urządzeniach.

Przykład: strona internetowa w wersji mobilnej zawiera takie same elementy co jej wersja desktopowa.

• Funkcjonalność: możliwość obsługi technologii cyfrowych na różne sposoby.

Przykład: strona internetowa oprócz menu posiada również wyszukiwarkę.

Na czyje potrzeby odpowiada ustawa o poszerzeniu dostępności?

Powielanym powszechnie mitem o dostępności jest założenie, że uwzględnia ona potrzeby jedynie osób z niepełnosprawnością. Dostępność jednak dotyczy wszystkich – od tych, którym chwilowo zapodziała się myszka lub zepsuła klawiatura, po osoby ze skręconym nadgarstkiem lub odpoczywające po laserowej operacji oczu. Dotyczy ona również osób starszych, których liczba stanowi ¼ polskiego społeczeństwa i stale rośnie, a którzy często bywają ofiarami wykluczenia cyfrowego. W podobnej sytuacji znajdują się osoby z wadą wzroku, których w samej Polsce liczba może sięgać aż 20 milionów.

Można śmiało założyć, że każdy z nas znajdzie się choć raz w sytuacji, w której skorzysta z dostępności cyfrowej, chociażby włączając transkrypcję oglądanego video w zatłoczonym autobusie czy po prostu dopasowując wielkość czytanego tekstu do rozdzielczości urządzenia. Ostatecznie, dostępność ma ułatwić korzystanie z technologii wszystkim użytkownikom, bez względu na okoliczności czy postępujący wiek; nawet jeśli obecnie dostępność nie jest dla kogoś ważna, to może się to zmienić w przyszłości.

Czy dostępność jest skierowana przeciw firmom?

Kolejnym błędnym założeniem jest uważanie, że dostępność nie może iść w parze z celami biznesowymi. W końcu dostosowanie aplikacji mobilnej do potencjalnych potrzeb zaledwie 14% społeczeństwa wydaje się dużym wysiłkiem – a tym bardziej dużą inwestycją – na rzecz znikomych zysków. Nic bardziej mylnego; według Global Economics of Disability Report z 2024 roku, siła nabywcza osób niepełnosprawnych z całego świata, w tym ich rodzin i bliskich, wynosi ponad 18 trylionów dolarów. Jeśli do tego dodamy osoby z czasową niepełnosprawnością lub te, które wkrótce będą w podeszłym wieku – jak wspomniano w poprzednim akapicie – zyskamy pewność, że mówimy o milionach potencjalnych odbiorców.

Dlatego też firmy i usługodawcy, którzy nie ignorują rosnącej potrzeby dostępności cyfrowej, mają szansę zyskać przewagę na rynku. Projektując na przykład proste ścieżki zakupowe, mogą łatwo zwiększyć szansę udanych zakupów. Ci, którzy nieświadomie utrudniają proces lub nie przejmują się ewentualnymi barierami, mogą liczyć się z poważnymi stratami; na rynku brytyjskim wyceniono je w 2019 roku na ponad 17 miliardów funtów według sondażu Click Away Pound.

Jednocześnie warto zaznaczyć, że wymagania stawiane przez Europejski Akt o Dostępności nie są trudne do spełnienia. Tak naprawdę, wiele z tych zasad jest już powszechnie uznawanych za dobre praktyki w projektowaniu interfejsów (UI) oraz doświadczeń użytkowników (UX), stanowiąc fundament wiedzy każdego projektanta – czy to w postaci heurystyk, czy też standardowych zasad projektowania (np. zasady Gestalt). Ich wspólnym celem jest pomoc użytkownikom w osiągnięciu ich celów w jak najszybszy i najłatwiejszy sposób, co często pokrywa się z dobrymi praktykami samej dostępności cyfrowej.

Dostępność cyfrowa w Polsce

Według raportu „Dostępność cyfrowa w polskim biznesie” Business Accessibility Forum średnio 51% stron internetowych i 39% aplikacji mobilnych z sektorów bankowości, e-handlu, łączności, transportu i telewizji jest dostępnych cyfrowo. W obu kategoriach najlepiej radzi sobie bankowość (59% dla stron www i 45% dla aplikacji), a najgorzej – telewizja (kolejno 42% i 35%). Oznacza to wciąż wiele pracy nad zapewnieniem powszechnej dostępności cyfrowej.

Dostępność cyfrowa w bankowości

Nowa ustawa dotknie banki w zakresie:

• Stron internetowych,
• Aplikacji mobilnych,
• Bankomatów i wpłatomatów,
• Usług płatniczych,
• Metod identyfikacji konsumenta,
• Składania podpisów elektronicznych.

Dobrym przykładem dostosowania bankomatów do potrzeb osób niewidomych i niedowidzących jest mBank, który zapewnia gniazda na słuchawki z wejściem typu jack i komunikaty głosowe. mBank zadbał też o odpowiednie przyciski funkcyjne i klawiaturę, jak i charakterystyczny w dotyku czytnik kart.

O ile bankowość radzi sobie w temacie dostępności cyfrowej najlepiej z wszystkich sektorów, to jednak wciąż czeka ją wiele pracy. Najbardziej zaniedbanymi obszarami są metody identyfikacji klienta, składania podpisów elektronicznych oraz dokonywania płatności.

Dostępność cyfrowa w e-handlu

Nowa ustawa dotknie e-handel w zakresie:

• Stron internetowych,
• Aplikacji mobilnych,
• Terminali płatniczych,
• Instrukcji, etykiet i ostrzeżeń produktów,
• Czytników i książek elektronicznych,
• Produktów, w tym ich interfejsów.

Zara może służyć za inspirację, jak ułatwiać użytkownikom korzystanie ze strony internetowej. W prawym dolnym rogu znajduje się ikona sylwetki człowieka, która po kliknięciu rozwija dostępne opcje, w tym inteligentną nawigację, polecenia głosowe, ustawienia czcionki, kontrastu czy kolorów. Co więcej, Zara oferuje gotowe profile ustawień dostępu dla m.in. osób z zaburzeniami motorycznymi, padaczką lub ADHD.

Dostępność cyfrowa w transporcie

Nowa ustawa dotknie transport w zakresie:

• Stron internetowych,
• Aplikacji mobilnych,
• Terminali płatniczych,
• Usług sprzedawania biletów,
• Biletów elektronicznych,
• Urządzeń do odprawy,
• Interaktywnych terminali,
• Ekranów interaktywnych dostarczających informacje w czasie rzeczywistym.

Aplikacja mobilna Uber posiada funkcje TalkBack oraz VoiceOver, które umożliwiają osobom niewidomym i niedowidzącym łatwą nawigację po interfejsie, zamawianie przejazdów oraz komunikowanie się z kierowcami, co spełnia wytyczne dostępności cyfrowej odnośnie do zapewniania alternatywnych form obsługi aplikacji.

Dostępność cyfrowa w telekomunikacji

Nowa ustawa dotknie telekomunikację w zakresie:

• Stron internetowych,
• Aplikacji mobilnych,
• Smartfonów, tabletów i innych urządzeń trafiających do konsumentów, wykorzystywanych w celach telekomunikacyjnych.

W kwestii dostosowania urządzeń do potrzeb osób niepełnosprawnych dobrym przykładem jest Xbox, który w sprzedaży oferuje alternatywne akcesoria. Dzięki nim osoby o ograniczonej mobilności mogą grać w gry, które dodatkowo są oznaczone tagami dostępności cyfrowej.

Ustawa o dostępności cyfrowej: szansa na rozwój

Chociaż zapewnienie dostępności cyfrowej swoich usług i produktów może się wiązać z większymi kosztami – choć ci przedsiębiorcy, którzy oszacują nieproporcjonalnie wysokie koszta, mogą zostać zwolnieni z obowiązku dostosowania się do ustawy – ostatecznie może okazać się dobrą inwestycją. Nie tylko może zyskać na tym sam wizerunek firmy, ale przede wszystkim możliwe są korzyści w postaci dotarcia do nowych klientów i ich bliskich, którzy tylko czekają na nowe rozwiązania cyfrowe dostosowane do ich potrzeb.